دیابت چیست؟
بیماری دیابت به علت اختلال در متابولیسم گلوکز (قند) می باشدکه علاوه بر متابولیسم قندها، سوخت و ساز چربی ها را هم مختل می سازد. در این بیماری تولید و ترشح هورمون انسولین در بدن از بین می رود و یا میزان ترشح آن کاهش پیدا می کند تا حدی که بدن قادر به استفاده از آن میزان انسولین نمی باشد.
طبق تقسیم بندی های سازمان بهداشت جهانی، دیابت به 2 دسته کلی تقسیم می شود:
دیابت نوع 1: IDDM (Insulin Dependent Diabetes Mellitus) یا دیابت وابسته به انسولین که از سنین نوزادی تا جوانی فرد را مبتلا می کند.
دیابت نوع 2: NIDDM ( Non Insulin Dependent Diabetes Mellitus) یا دیابت غیر وابسته به انسولین که در سنین بزرگسالی و سالمندی فرد را مبتلا می کند.
تقسیم بندیهای دیگر دیابت عبارتند از:
G.D.M (Gestational Diabetes Mellitus) * یا دیابت دوران بارداری
دیابت بارداری:
حالتی است که می تواند فقط در دوران بارداری وجود داشته باشد و بعد از زایمان برطرف می شود. اتیولوژی (دلیل) آن کاملا مشخص نیست؛ ولی احتمالا به دلیل تأثیر هورمون های بارداری است که آنتاگونیست (ضد) انسولین هستند.
مادری که نتواند انسولین جبرانی بیشتری ترشح کند مبتلا به G.D.M می شود. به همین دلیل تمامی خانم های باردار هفته 24 تا 28 حاملگی باید تست قند خون ناشتا (F.B.S) را انجام دهند؛ در صورتی که جواب تست در محدوده نرمال و مورد تأیید پزشک باشد این تست مجدداّ در هفته 32 بارداری انجام می شود. هدف عمده در رژیم درمانی کنترل نوسانات قند خون است.
* I.G.T (Impaired Glucose Tolerance) یا اختلال در تحمل گلوکز است که دیابت محسوب نمی شود ولی ممکن است به دیابت تبدیل شود.
دیابت نوع 1 غالبا از دوران کودکی شروع می شود. استعداد ژنتیکی در این نوع دیابت حائز اهمیت است و به نظر می رسد که بیماریهای ویروسی مانند: سرخجه، اوریون، برخی عفونت ها و یا بیماریهای دیگر سبب ایجاد واکنشهای خود ایمنی در بدن می شود. بنابراین سلولهای بتا پانکراس (لوزالمعده) آنتی کور در برابر خودشان تولید می کنند. بنابراین این سلول ها آسیب می بینند و ترشح انسولین مختل می شود.
اکثر مبتلایان به دیابت از نوع 2 هستند که مهمترین علت ابتلا به دیابت نوع 2 اضافه وزن وچاقی به همراه شیوه زندگی نا مناسب و تحرک کم می باشد. سابقه ژنتیکی هم از عوامل تاثیر گذار در ابتلا به بیماری دیابت نوع دوم می باشد.
شیوه زندگی نامناسب بیشترین خطر ابتلا به دیابت برای تمامی افراد است. برای اینکه در بدن انسان انسولین بتواند نقش بیو شیمیایی خود را ایفا کند نیاز دارد که به گیرنده های خاصی در سطح سلول بپیوندد. تعداد این گیرنده ها تحت اثر عوامل مختلف متغیر ماست. از جمله عوامل تاثیر گذار بر تعداد این گیرنده ها غلظت انسولین پلاسما و پرخوری است. غلظت انسولین پلاسما با تعداد گیرنده ها نسبت عکس دارد؛ یعنی بالا بودن سطح انسولین باعث کاهش تعداد گیرنده ها می شود. پرخوری و مصرف بیش از اندازه غذاهای پر کالری ترشح انسولین را افزایش می دهند و در نتیجه تعداد گیرنده ها کم می شود. هم چنین کم تحرکی و عدم فعالیت فیزیکی روزانه باعث کاهش تعداد گیرنده های سلولی می گردد.
علائم دیابت :
در دیابت، بدن انسان قادر به استفاده از گلوکز نیست، به همین دلیل میزان آن در خون افزایش پیدا می کند و بدن انسان به صورت طبیعی طوری برنامه ریزی شده است تا اگر سطح قند در خون به بیش از 180 میلی گرم در دسی لیتر رسید، میزان مازاد از طریق کلیه ها و ادرار دفع می گردد، برای دفع گلوکز از طریق ادرار بدن نیاز به مایعات دارد در نتیجه فرد مبتلا به دیابت احساس تشنگی مداوم دارد و تعداد دفعات نوشیدن مایعات و حجم ادرار هم زیاد می شود. که این از نشانه های اولیه ابتلا به دیابت می باشد.
از طرفی به دلیل اینکه گلوکز وارد سلول نمی شود و در سطح گردش خون باقی می ماند، سوخت ساز در سلول اتفاق نمی افتد و بدن قادر به تامین انرژی لازم برای فعالیت های روزانه خود نخواهد. در نتیجه احساس خستگی و پرخوری در فرد دیده می شود که اینها نیز از علائم هشدار دهنده ابتلا به دیابت می باشند.
FBS:
اولین شاخصی که برای تشخیص بیماری دیابت تاثیر گذار است میزان قند خون ناشتا در فرد می باشد. قند خون ناشتا در افراد سالم بر اساس توصیه سازمان های جهانی دیابت 80 الی 130 میلی گرم در دسی لیتر می باشد. که هر میزانی خارج از این بازه بدین معناست که باید شاخص های دیگری مانند HBA1C برای تایید ابتلا به دیابت بررسی شود.
HBA1C:
یکی از شاخص های ارزیابی وضعیت قند خون در بیماران دیابتی ارزیابی HBA1C است. یعنی مقدار گلوکزی که طی مدت زمان مشخص (3 ماهه ) با هموگلوبین خون باند شده است که اصطلاحا هموگلوبین گلیکوزیله گفته می شود و نشان دهنده وضعیت قند خون در 3 ماه گذشته است. بنابراین: مشخص می کند که در 3 ماه گذشته کنترل قند خون چگونه بوده است.
در افراد طبیعی مقدار HBA1C باید کمتر از 5/6 درصد باشد. اما در بیماران دیابتی این مقدار افزایش پیدا می کند.
در صورتی که در بیمارن دیابتی این مقدار بیشتر از 7 درصد باشد، شخص نیاز به رسیدگی و کنترل بیشتری از سوی پزشک متخصص خود دارد.
